مهدویت و مطالعات حدیثی

مقدمه
آفرینشِ زن، برگ زرینی از کتاب خلقت است. زیرا زن یکی از مظاهرِ زیبایی و بزرگی خداوند است. زنان! نیمی از اجتماع را تشکیل می دهند و نقش مهمی در رشد و پیشرفت جامعه دارند.
در نظام خلقت همانطور که دین اسلام اشاره کرده، خداوند زن و مرد را جداگانه خلق نمود و از روح خود بر آنها دمید.
زراره‌بن‌اعین از امام صادق علیه‌السلام نقل می‌کند که:
«خداوند بعد از آفرینش آدم، حوا را به طور نو ظهور پدید آورد...»[1].
پس معلوم می‌شود از نظر خلقت، فرقی بین زن و مرد نبوده و هیچ کدام امتیازی بر دیگری ندارند و انسان‌ها به واسطه سعی و تلاش خودشان، می‌توانند به مراتب بالای کمال در زمینه‌های علمی و اخلاقی برسند و در این راه هیچ فرقی میان زن و مرد نمی‌باشد.
در قرآن می خوانیم:
«ای مردم ما شما را از یک مرد و زن آفریدیم و شما را در قالب تیره‌ها و قبیله‌ها قرار دادیم تا یکدیگر را بشناسید، (اینها ملاک امتیاز نیست) گرامی‌ترین شما نزد خداوند با تقواترین شماست...»
ما در این نوشتار كه در دو فصل می‌آید؛ به دنبال تبیین حضور زنان در حكومت مهدی (عج) و ذكر نمونه هایی از این حضور می‌پردازیم تا به لطف الهی زنان ما به عنوان یاران و منتظران حضرت مهدی (عج) هم به اعتلای خود بپردازند و هم تربیت كننده نسل منتظر و یاور حضرت مهدی(عج) باشند.

1. زن در گذر تاریخ
زنان در طول تاریخ، مورد ظلم و ستم بسیاری قرار گرفته‌اند به طوری که گاهی زنان را جزء انسان‌ها نمی‌دانستند و با آنان مانند جنس پست‌تر رفتار می‌نمودند. با ظهور فرهنگ و تمدن باز هم زنان موقعیت و ارزش خود را بدست نیاوردند بلکه باز هم از حقوق اجتماعی خودشان محروم بودند و همچون کالایی بی ارزش برای کامروایی‌ها و منعفت‌طلبی‌ها بودند.
با ظهور اسلام، دوران تازه‌ای برای زنان آغاز شد و آنان در سایه اسلام هویت از دست رفته خود را بدست آوردند و حق حیات اجتماعی و موقعیت انسانی خود را دارا شدند.

2. زنان در قرآن
قرآن، جدای از اینكه تقوای الهی و پیمودن درجات كمال انسانی را منحصر به مردان نمی‌داند، در مواردِ متفاوتی از زنان نمونه‌ای نام می برد كه الگوی مردان و زنان مومن‌اند و ما در اینجا به بعضی از آنها اشاره می‌كنیم:

الف. آسیه همسر فرعون
این زن با اینکه در بهترین شرایط مادی و زندگی دنیایی به سر می‌برد با دعوت حضرت موسی، ایمان آورد و تا پای جان در زیر سخت‌ترین شکنجه‌ها دست از ایمان و عقیده خود بر نداشت و به چنان مقام بالایی رسید که خداوند او را الگوی تمام زنان و مردان مؤمن معرفی می‌کند. وی از جمله چهار زنی می باشد که بهشت مشتاق آنهاست.[2]

ب. حضرت مریم
در فضیلت این بانو همین بس که خداوند سوره‌ای از قرآن را به نام این بانو قرار داده است و در جای جای قرآن تعبیرهای زیبایی درباره حضرت مریم آمده است که هر فردی را به شگفتی می‌اندازد.

ج. مادر و خواهر حضرت موسی
این دو زن نقش مهمی در حفظ جان حضرت موسی داشتند به طوری که مادر آن حضرت او را درجعبه‌ای قیر اندود قرار داده و در رود نیل می‌اندازد و خواهرش او را تا کاخ فرعون تعقیب کرده و سبب بازگرداندن حضرت موسی به آغوش مادرش می‌شود.


3. نقش زنان در عرصه های گوناگون
تاریخ شاهد است که زنان نه تنها در بعد فردی و معنوی به درجات بالای کمال رسیده‌اند بلكه در بعد اجتماعی هم نقش فعالی داشتند.
عرصه های سیاسی، میدان جنگ و نبرد و عرصه‌های علمی شاهد حضور و نقش زنان می‌باشد.

الف. در عرصه سیاسی
نقش زنان مؤمن در حفظ اسلام و دفاع از پیشوای مسلمانان در عصر و زمان خودشان چشمگیر و حائز اهیمت است. تاریخ، نمونه زیادی از این زنان در خود دارد که ما به تعدادی از آنها اشاره می‌كنیم.

حضرت زهراسلام الله علیها
این بانوی گرامی دارای ابعاد وجودی بسیاری است که هر بُعد زندگی آن حضرت سرمشق دیگران است. آن حضرت نه تنها دارای مقام عصمت بوده، دارای مقامات بالای معنوی نیز بودند چنانچه امام حسن مجتبی علیه‌السلام می‌فرماید:
«عابدتر از فاطمه در دنیا نمی‌توان یافت»[3]
حضرت فاطمه سلام‌الله‌علیها هم خانه‌دار خوبی بودند و سنگر خانه را مهمتر از هر چیز دیگر می‌دانستند و هم سیاستمداری آگاه بودند که به مقتضای زمان و مصلحت جامعه عمل می‌کردند. آن حضرت در خانه همسر خوبی برای علی علیه‌السلام و مادری موفق در تربیت فرزندان صالح خویش بودند و در بیرون منزل مدافع فداکاری برای مکتب اسلام بودند چنانچه در دفاع از وصی پیامبر آن‌هم نه به عنوان اینکه امیرالمؤمنین علیه‌السلام شوهر آن حضرت بود بلکه به عنوان دفاع از امامت و امام زمان خویش خطبه خواندند و فریاد ‌زدند.
ایشان شب‌ها به خانه انصار و مهاجران می‌رفتند و با آنها حرف می‌زدند و فضایل علی علیه‌السلام را یکی یکی می‌شمردند و سفارش‌های پیامبر را در غدیر به یاد آنها می‌آوردند و با قدرت منطق و استدلال، حقانیت آن حضرت را اثبات می‌کردند و عاقبت نیز در راه دفاع از ولایت و امامت به شهادت رسیدند.

حضرت زینب سلام‌الله‌علیها
حضرت زینب هم که در دامان چنین مادری پرورش یافت الگوی صبر و استقامت است. مصائب آن حضرت در واقعۀ کربلا و نقش آن بانو بعد از واقعۀ کربلا در افشاگری و رسوایی یزید و یارانش بر کسی پوشیده نیست و اگر شجاعت و فداکاری حضرت زینب سلام‌الله‌علیها نبود دشمنان یاد کربلا را از بین می‌بردند و امام سجاد علیه‌السلام را به شهادت می‌رساندند و اثری از اسلام عزیز باقی نمی‌ماند.
كربلا می‌مرد اگر زینب نبود شیعه می‌پژمرد اگر زینب نبود

حضرت خدیجه سلام الله علیها
از حضرت خدیجه سلام‌الله‌علیها نیز به عنوان یكی از چهار زن آسمانی و بهشتی نام برده‌اند كه در عرصه سیاسی اولین زن مومنه و یاری‌گر پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله بوده است و نقش مهمی در پیشبرد اسلام داشته است.

بنت الهدی صدر:
از زنان عصر حاضر نیز می‌توان به بنت‌الهدی صدر اشاره کنیم. وی پرچمدار حرکت اسلامی بانوان در عراق بود. ایشان پس از دستگیری برادرش آیت الله صدر با سخنرانی روشنگرانه حرکت جدیدی را آغاز کرد که آزادی برادرش را در پی داشت، اما پس از چند ماه او و برادرش را دستگیر و به شهادت رساندند.
در طول مبارزات ملت ایران برای پیروزی انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی نیز ما زنان بسیاری داشتیم که نقش مهمی را ایفا کردند.

ج. در میدان جنگ و نبرد
در صدر اسلام عده زیادی از زنان به همراه پیامبر در صحنه نبرد شرکت می‌کردند و به مداوای مجروحان و سرپرستی بیماران می‌پرداختند و در انتقال آب و حمل غذا و آشپزی و نگهداری وسایل رزمندگان و تهیه دارو و رساندن مهمات به رزمندگان و تعمیر تجهیزات آسیب دیده وانتقال مجروحان و شهدا انجام وظیفه می‌کردند.
برای نمونه می‌توان از نسیه دختر کعب مازینه این بانوی گرامی مادر دو شهید است و از زنان قهرمانی است که در برخی از جنگهای پیامبر حضور فعالی برای مداوای مجروحان داشته است. او در جنگ احد پس از شکست مسلمانان با شمشیر به دفاع از پیامبر صلی الله علیه و آله پرداخت و حضرت رسول نیز در مورد او دعا کردند که خدا او را از اهل بهشت قرار دهد.

فصل دوم: زنان در حکومت امام زمان(عج)

همانطور که زنان در تاریخِ حماسه‌ها و قیام‌ها نقش چشمگیری داشتند و پیام آور حضورِ توأم با عزّت و عفّت بوده‌اند در حکومت جهانی حضرت مهدی(عج) نیز در جهت گسترش فرهنگ اسلامی و تبیین خطوط اصلی دین و آموزش معارف الهی نقش برجسته‌ای برعهده دارند.
وجود 50 زن از میان 313 نفر از یاران برجسته و فرماندهان آن حضرت مؤید این مطلب است.
امام باقر علیهالسلام میفرماید:
« به خدا سوگند 313 نفر بدون وعده پیشین گرد می‌آیند. در میان آنها 50 نفر زن هستند»
یا در جای دیگر امام صادق علیه‌السلام نیز از زنان همراه حضرت مهدی(عج) نام برده و می فرماید:
« آنان مجروحان را مداوا می‌کنند و از بیماران جنگی پرستاری می‌نمایند چنانچه زنان در زمان پیامبر همراه او بودند....» [4]
این دو روایت حکایت از آن دارد که وجود زنان در بین یاران حضرت امری حتمی است.
حال جا دارد بر اساس روایات حضور و نقش این زنان را از نظر زمان و موقعیت بررسی کنیم.

1. زنان عصر ظهور
زنانی هستند که در ایام ظهور حضرت زندگی می‌کنند که از جمله آنها همان 50 زنی است که در روایت به آنها اشاره شده و جزء افراد اصلی سپاه حضرت هستند. آنها به هنگام ظهور در حرم امن الهی به خدمت امام می رسند:
ام‌سلمه ضمن حدیثی درباره علائم ظهور از پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله روایت کرده است که فرمودند:
«در آن هنگام پناهنده‌ای به حرم امن الهی پناه می‌آورد و مردم همانند کبوترانی که از چهار سمت به یک سو هجوم می‌برند به سوی او جمع می شوند در میان آنان ، برخی زن می باشند که بر هر جبار و جبارزاده‌ای پیروز می‌شودند...» [5]

2. رجعت کنندگان
مسأله رجعت از مباحث مهم اعتقادی شیعه است که با فرهنگ مهدویت نیز ارتباط تنگاتنگ دارد.
رجعت از نظر لغوی به معنی بازگشت است. یعنی برگشتن به جایی که پیش تر در آنجا بوده است.
و از نظر اصطلاحی به معنای بازگشت دو گروه مؤمنان محض و کافران محض به همان صورتی که در گذشته بودند به دنیا می باشند. اولیاء الهی و صالحان با دیدن حاکمیت دین و عدل در گستره گیتی شادمان شوند و ثمرات ایمان و اعمال صالح خود را می‌ببینند و به ثواب یاری امام نائل می‌شوند. معاندان و دشمنان اهل بیت نیز بخشی از جزای اعمال ناشایست خود را در این دنیا مشاهده کرده و کیفر می‌شوند و از ذلت و حقارت، ستمگران متألم می‌گردند.
زنان رجعت کننده را می‌توان به دوگروه تقسیم کرد:

گروه اول
زنان مؤمنه‌ای که در زمان قبل از ولادت حضرت زندگی می کرده‌اند:
در روایتی از امام صادق علیه‌السلام آمده است:
« همراه مهدی(عج) سیزده زن هستند؛ آنان مجروحان را مداوا می کنند و از بیماران جنگی پرستاری می‌نمایند، چنان چه زنان در زمان پیامبر اسلام همراه او بودند»
بعد حضرت نام نه نفر از آنها را ذکر می‌کنند:
1.دختر رشید.
2.ام ایمن.
3.حبابه والبیه كه در زمان امام علی علیه السلام می زیسته است.
4.سمیه(مادر عمار یاسر) که در ابتدای بعثت رسول اكرم صلی الله علیه و آله به شهادت رسید.
5.زبیده.
6.ام خالد احمسیه.
7.ام سعید حنفیه.
8.صیانه ماشطه در زمان حضرت موسی بوده است
9.ام خالد جهنیه.

ما در اینجا به برخی از آنها اشاره می كنیم :
ام ایمن
این بانوی مجاهد در صدر اسلام به حبشه و مدینه مهاجرت نمود. پیامبر صلی الله علیه و آله پس از شهادت همسر و فرزند او فرمودند: هر کس دوست دارد با زنی بهشتی ازدواج کند ام ایمن را برگزیند و زید بن حارثه با او ازدواج کرد . ام ایمن از حامیان با وفای حضرت زهرا سلام الله علیها و یکی از سه زنی است که در تشیع جنازه حضرت شرکت داشت.
خداوند به برکت مهدی آل محمد صلی الله علیه و آله و در هنگام ظهور، او را زنده می گرداند تا در لشگرگاه امام به خدمت گماشته شود.
حبابه والبیه
از زنان والا مقامی است که هشت امام معصوم را درک کرده و پیوسته مورد الطاف و عنایت قرار داشت. در یک یا دو نوبت به وسیله امام زین العابدین علیه السلام و امام رضا علیه السلام جوانی‌اش به او بازگردانده شد.
اولین ملاقات وی با امیرالمؤمنین بود که از آن حضرت دلیلی بر امامت درخواست کرد.حضرت در حضور وی سنگی را برداشت و بر آن مهر خود را نقش کرد و اثر آن مهر در سنگ جای گرفت و به او فرمود: پس از من هر که توانست در این سنگ چنین اثری بر جای بگذارد او امام است. از این رو حبابه پس از شهادت هر امامی نزد امام دیگر می رفت و آنان مهر خود را بر همان سنگ می زدند و اثر آن نقش می بست. حبابه، نه ماه پس از شهادت امام رضا علیه السلام زنده بود و پس از او بدرود حیات گفت. روایت شده که وقتی حبابه به خدمت امام زین العابدین رسید 113 سال از عمرش سپری شده بود و حضرت با انگشت سبابه خود اشاره ای نمود و جوانی اش بازگشت.
سمیه
او هفتمین نفری بود که به رسول الله صلی الله علیه و آله ایمان آورد و به همین سبب متحمل شکنجه‌های سختی شد. او و همسرش توسط ابو جهل تحت آزار و اذیت قرار می‌گرفتند تا دست از ایمانشان بردارند و به رسول خدا دشنام دهند اما هر دو صبر کردند و سرانجام به شهادت رسیدند. فرزند دلاور او از یاران با وفای امام علی علیه السلام می باشد.
صیانه ماشطه
او همسر حزبیل نجار بود که در زمان حضرت موسی زندگی می کرد و به او ایمان آورد.
وی آرایشگر دختر فرعون بود.
روزی شانه از دستش افتاد و چون همواره ذکر خدا را می گفت، هنگام برداشتن شانه ناگهان نام خدا را به زبان آورد. دختر فرعون از او پرسید: منظور از خدا پدرم فرعون است؟ صیانه جواب داد: خیر، بلکه خدای من کسی است که پدر تو را آفریده و او را از بین خواهد برد، دختر فرعون این جریان را به پدرش اطلاع داد و فرعون این زن را احضار کرد و گفت: که مگر به خدایی من اعتراف نداری؟ زن گفت : هرگز! خدای حقیقی را رها نمی کنم تا تو را بپرستم.
فرعون، عصبانی شد و دستور داد تنوری را روشن کردند و بچه های این زن را یکی یکی در آتش انداخته و در مقابل چشمانش سوزاندند تا نوبت به بچه شیرخوار او رسید این زن مؤمنه خواست در ظاهر سخنی بگوید که ناگهان بچه به سخن آمد و به مادرش گفت: صبر کن تو بر حق هستی مادر صبر کرد و آن بچه را هم در آتش سوزاندند و سپس خودش را نیز در آتش انداختند . این زن مؤمن و شجاع تا زمانی که زنده بود تسلیم نشد و در برابر همه مصائب تلخ ایستادگی کرد. حضرت رسول صلی‌الله‌علیه‌وآله در شب معراج درمحلی بوی بسیار خوشی به مشامش رسید، از جبرییل پرسید: این بوی خوش بی نظیر چیست جبرئیل پاسخ داد: بوی خاکستر جسد سوخته همسر حزبیل و فرزندان او است. خداوند این زن مؤمنه را به خاطر فداکاری و ایمانش در زمان ظهور حضرت مهدی(عج) زنده خواهد کرد.[6]

گروه دوم
زنان مومنه ای که در زمان غیبت حضرت زیسته و پیش از ظهور از دنیا رفته‌اند.
آنها بانوان پرهیزگاری بودند که در طول زندگی خود انتظار ظهور حضرت را می‌کشیدند. پس از ظهور به این زنان گفته می‌شود که امام شما ظهور نموده است اگر می‌خواهید به اذن خدا زنده شده و شما هم حاضر باشید!
هر بانویی که خود را با خواسته‌ها و شرایط زندگی در حکومت مهدی‌آل‌محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله تطبیق دهد ممکن است از رحمت خداوند بهره‌مند شده و در این گروه قرار بگیرد

خواندن دعای عهد از مواردی است که ما را در رسیدن به این هدف یاری می کند.
به فرموده امام صادق علیه‌السلام مداومت داشتن و خواندن دعای عهد در چهل صبح ما را جزء یاران حضرتش قرار می دهد و اگر هم پیش از ظهور آن حضرت از دنیا برویم خداوند ما را از قبر بیرون می‌آورد تا در خدمت آن حضرت باشیم.
در فرازی از دعای عهد ما این مطلب را از خداوند می خواهیم:

« اللهم إن حالَ بینی و بَینَهُ المَوتُ الّذی جَعَلْتَهُ علی عبادِکَ حتماً مقضیّاً، فَأخرجنی من قبری...»

«یعنی خداوند اگر مرگ من برسد، در حالی که امام زمان ظهور نکرده باشد پس از ظهور او مرا از قبرم برآور و به یاری آن حضرت سعادتمند کن.»
مهمترین آثاری که مداومت بر خواندن دعای عهد مترتّب است، عبارتند از :
1- ثواب کسانی را خواهد داشت که در زمان ظهور د رخدمت امام می باشند.
2- تجدید عهد، مایه ثبات و کمال محبت و اخلاص و ایمان شخص می شود.
3- مایه توجه خاص و نظر رحمت کامل آن حضرت نسبت به دوستان می شود.
البته توجه به این نکته ضروری است که این امر زمانی تحقق می یابد که اعمال و رفتار دیگر ما نیز درست و مطابق موازین شرع باشد وگرنه تکرار الفاظ دعا و عمل نکردن به عهد و پیمانها اثری به دنبال نخواهد داشت.

نقش ما در ظهور
جامعه کنونی ما، بهترین فرصت برای به خود آمدن زنان و بازشناسی توانایی رشد و بازیابی شخصیت آنان است. زنان باید برای شرکت در آن انقلاب بزرگ از هم اکنون خود را با معیارهای دقیق اسلامی و اخلاقی تطبیق دهند و در بعد علمی و عملی مراحل کمال را طی کنند و در شناخت دقیق و درست اسلام و تربیت خودشان بکوشند تا پیش از ظهور آن حضرت جزء زنان منتظر قرار گرفته و در دوران ظهور شایستگی شرکت در آن حرکت بزرگ و کمک رساندن به امام خویش را داشته باشند. زنان، تربیت كنندگان نسل منتظر و یاوران حضرت مهدی(عج)هستند. بنابراین جدای از خودسازی، باید در تربیت و ایجاد جامعه همت گمارند تا زمینه ساز ظهور باشند.
.........
1. علل الشرایع، ج 1, باب 17.
2. رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند: بهشت مشتاق چهار زن است: مریم دختر عمران, آسیه همسر فرعون, خدیجه دخترخویلد و فاطمه سلام‌الله‌علیها.
3. الحکم الزاهره, ص 99.
4.اثبات‌الهداء، جلد 2 ، ص575.
5.مجمع‌الزوائد، ج 7، ص 315 .
6.خواهران قهرمان, ص 56.

مرضیه‌ سادات هاشمی ـ دوماهنامه امان شماره 11