امام باقر علیه‌السلام فرمودند: «زمانی بر مردم خواهد آمد كه در آن زمان، امامشان غایب خواهد شد؛ پس خوشا به حال كسانی كه بر امر ما ثابت باشند؛ همانا كم‌ترین پاداش ایشان، آن است كه خداوند خطاب به آنان می‌فرماید: بندگان من! به سرّ من ایمان آوردید و غیبت حجت مرا تصدیق نمودید؛ پس به بهترین پاداش از سوی من بر شما بشارت باد! …».
امام باقر علیه‌السلام، حدود چهار سال از دوران امامت جدش، امام حسین علیه‌السلام و حدود 37 سال از دوران امامت پدر بزرگوارش را درک كرد، آن حضرت در حادثه عاشورا حضور داشته، در این‌باره می‌فرماید: «من چهار ساله بودم كه جدم ، امام حسین علیه السلام را كشتند و شهادت وی و آن‌چه در آن وقت به ما رسید به یاد دارم.»
امام محمد بن علی بن الحسین علیه‌السلام با كنیه ابوجعفر و لقب‌های هادی، شاكر، امین، صابر و شبیه، به دلیل شباهت به پیامبر معروف بود و مشهورترین لقب وی، باقر بود؛ چرا كه رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله به روایت جابر، او را باقرالعلوم نام نهاد و در این‌باره فرمود: «او علم را به تمام و كمال می‌شكافد.» در ادعیه و زیارات نیز، لقب آن حضرت را به صورت «باقر‌العلم بعد النبی و باقر علم النبیین» می‌خوانیم، امام باقر علیه السلام، سرانجام در (سال 114ه.ق) در شهر مدینه به شهادت رسید و در قبرستان بقیع، كنار پدر و جدش امام حسن علیه‌السلام به خاک سپرده شد.
امام باقر علیه‌السلام و خلفای غاصب دوران
دوران بیست ساله امامت امام باقر علیه‌السلام با خلافت پنج خلیفه اموی هم‌زمان بود، بخش نخست امامت آن حضرت در دوره چهار خلیفه: ولید بن عبدالملك (86 ـ 96)، سلیمان بن عبدالملك (96 ـ 99)، عمر بن عبدالعزیز (99 ـ 101) و یزید بن عبدالملك (101 ـ 105) بود، آن‌گاه خلافت بیست‌ساله هشام آغاز شد ـ كه توانمند‌ترین خلیفه اموی بود ـ امام در این دوران، سیاست تقیه را پیش گرفت و از درگیری مستقیم با خلیفه دوری نمود؛ ولی زمینه شكل‌گیری حركت فكری و اعتقادی را میان متفكران جامعه و بزرگان علم، ادب و دانشمندان پی‌ریزی می‌كرد، امام باقر علیه‌السلام به وسیله تقیه، تشیع را از حوادث هولناک به ساحل نجات رهنمون شد، آن‌گونه كه می‌فرماید: «تقیه از دین من و پدران من است هر كه تقیه نكند، دین ندارد.»
آن حضرت در سایه تقیه به بازسازی و گسترش تشیع پرداخت.
شاگردان و تربیت‌شدگان امام باقر علیه السلام
در منابع تاریخی و رجالی، شاگردان امام باقر علیه السلام تا 467 نفر نام برده شده‌اند بحران‌های فكری زمان ـ كه گروهی اهل غلو شده بودند، و دسته‌ای عقاید انحرافی مرجئه و خوارج را پی می‌گرفتند ـ امام باقر علیه‌السلام را بر آن داشت تا با نهضتی فرهنگی با آنان برخورد كند كه بهترین شیوه تربیت نیرو‌های كار‌آمد بود.
از ممتازترین شاگردان امام، زراره بود كه از متكلمان و محدثان زمان گشت و محفل گسترده مریدان را در كوفه هدایت می‌كرد، برادرش حمران هم كه امام وعده بهشت بدو داد و در حق وی فرمود: «حمران، شیعه ما در این دنیا و آن دنیا است».
دیگری، حمزه بن محمد بن عبدالله الطیار است كه گرچه مدتی با امام باقر علیه السلام مخالفت می‌كرد؛ ولی پس از تردید فراوان و بررسی مدعیان گوناگون، امامت امام را پذیرفت و پیرو امام گشت.
سایر شاگردان، عبارتند از: معروف بن خربوذ، ابو بصیر الاسدی، برید بن معاویه و محمد بن مسلم بن ریاح الطایفی كه مانند زراره بود؛ امام صادق علیه‌السلام درباره این شاگردان فرمود: «بشارت ده انسان‌های خالص را به بهشت، برید بن معاویه العجلی و ابوبصیر لیث بن البختری المرادی و محمد بن مسلم و زراره، چهار نفر نجبا و نیكانی كه امین‌های خدا بر حلال و حرام اویند و اگر آنان نبودند آثار و دستاورد‌های نبوت از بین می‌رفت و نابود می‌شد.»
از دیگر شاگردان امام ـ كه مقام والایی داشت ـ ابوحمزه الثمالی بود، دیگری، شاعر نامدار، كمیت بن زید الاسدی بود كه مجموعه اشعار وی ـ كه اختصاص به ستایش اهل بیت دارد ـ معروف به هاشمیات است، كمیت در شعر معروف به «میمیه» به جنایت‌های امویان و واقعه كربلا اشاره كرد و آن را در مدینه برای امام باقر علیه السلام خواند كه مشمول محبت و تشویق امام قرار گرفت؛ البته بعدها والیان اموی عبدالملک، وی را اذیت و آزار كردند.
امام زمان(عج) در سخن امام باقر علیه السلام
ابراهیم بن عمر كناسی می‌گوید: از امام باقر علیه‌السلام شنیدم كه می‌فرمود: «همانا برای صاحب این امر، دو غیبت خواهد بود و قائم، قیام می‌كند در حالی كه بیعت كسی برگردنش نیست».
ابوبصیر هم از امام باقر علیه‌السلام نقل می‌كند كه حضرت فرمود: «بعد از حسین، نُه امام می‌آیند، نهم از آنان، قائم ایشان است».
جابر جعفی از امام باقر علیه‌السلام نقل نموده كه فرمود: «زمانی بر مردم خواهد آمد كه در آن زمان، امامشان غایب خواهد شد؛ پس خوشا به حال كسانی كه بر امر ما ثابت باشند؛ همانا كم‌ترین پاداش ایشان، آن است كه خداوند خطاب به آنان می‌فرماید: بندگان من! به سرّ من ایمان آوردید و غیبت حجت مرا تصدیق نمودید؛ پس به بهترین پاداش از سوی من بر شما بشارت باد! بندگان من شمایید از شما می‌پذیرم و شما را عفو می‌نمایم و به وسیله شما، رحمت و باران را بر بندگانم نازل می‌كنم و برای شما است كه از بندگان بلا و عذاب را دور می‌كنم…».
ظهور امام زمان(عج)
امام باقر علیه السلام می‌فرماید: «گویی قائم(عج) را … می‌بینیم كه میان ركن و مقام ایستاده، جبرییل در پیشگاهش بانگ می‌زند: بیعت برای خدا! پس زمین را پُر از عدل كند، چنان‌كه از ظلم و جور پر شده است.»
مدت حكومت امام زمان(عج)
امام باقر علیه السلام می‌فرماید: «قائم 309 سال حكومت می‌كند، همان مقدار كه اصحاب كهف در غارشان ماندند، زمین را پر از عدل و قسط می‌كند، چنان‌كه از ستم پر شده باشد؛ پس خداوند برای او، شرق و غرب زمین را می‌گشاید و به شیوه سلیمان بن داوود سلوك نماید، آفتاب و ماه را صدا می‌كند، پاسخ او را می‌دهند و زمین برای او در نوردیده شود و به او وحی می‌رسد؛ پس به امر الهی به وحی عمل می‌كند.»
شیوه حكومت امام زمان(عج)
امام باقر علیه السلام درباره شیوه حكومت حضرت مهدی(عج) می‌فرماید: «حضرت قائم(عج) به امر جدید و قضاوتی تازه ـ كه شدید است ـ به پا خواهد خاست.»
در جای دیگر از حضرت باقر علیه السلام آمده است: «همان‌گونه كه پیغمبر دعوت فرمودند و اسلام غریبانه آغاز شد، حضرت مهدی(عج) همان‌گونه عمل می‌كند.»
سفارش‌های امام باقر علیه السلام به منتظران ظهور
1. شناخت امام زمان(عج)
امام باقر علیه السلام می‌فرماید: «هر كس با شناخت امامش بمیرد، پیش افتادن این امر (ظهور) یا به عقب افتادن آن به او ضرری نرساند؛ كسی كه به معرفت امامش بمیرد مانند كسی است كه با حضرت قائم(عج) در خیمه‌اش باشد.»
2. صبر در دوران غیبت
امام باقر علیه السلام می‌فرماید: «ای مؤمنان! در به جا آوردن امور واجب خود، تحمل داشته باشید و در برابر دشمنانتان پایداری ورزید، هم‌دیگر را به شكیبایی سفارش نماید و با امام منتظر خود، پیوند و رابطه ناگسستنی داشته باشید.»
3. زمان ظهور را تعیین نكردن
فضیل از امام باقر علیه السلام پرسید: آیا برای این امر [ظهور] وقتی معین است؟ حضرت امام باقر علیه السلام سه بار فرمودند: «آنان كه وقتی برای ظهور تعیین می‌كنند، دروغ می‌گویند.»
محمد رضا نصوری ـ دوماهنامه امان شماره 14
